Kleszcze właściwe są niebezpiecznymi pasożytami zewnętrznymi człowieka i zwierząt, o dużym znaczeniu medycznym, weterynaryjnym i epidemiologicznym. W Polsce dotychczas stwierdzono występowanie 19 gatunków kleszczy, w tym 3 obrzeżki (gołębi, polski i nietoperzowy) i 16 kleszczy właściwych.
Wśród kleszczy właściwych, zarówno w Polsce, jak i całej Europie, najczęściej występuje kleszcz pospolity (Ixodes ricinus). Jest on nie tylko niebezpiecznym dla człowieka i zwierząt pasożytem okresowym, przenosi choroby głównie wirusy kleszczowego zapalenia mózgu (kzm) oraz krętków boreliozy.
Oprócz kleszcza pospolitego do najczęściej spotykanych u nas kleszczy właściwych należą kleszcze: łąkowy, jeżowy i gryzoni.
Człowieka mogą atakować wszystkie aktywne stadia rozwojowe tego kleszcza, głównie jednak nimfy i samice. Kleszcz nacina skórę ofiary, a następnie wgryza się w nią. Wykorzystuje do tego tzw. narząd gębowy.
Pasożyty mogą przytwierdzać się w rożnych częściach ciała człowieka, najczęściej w miejscach ukrytych i owłosionych (pachy, pachwiny, fałdy pośladkowe, okolica genitalna, okolice sutków, głowa, szyja na granicy owłosienia).
Sezonowa aktywność kleszczy rozpoczyna się na przełomie marca/ kwietnia i trwa zazwyczaj do późnej jesieni (nawet do początku listopada). Aktywność tę cechuje na ogół dwa szczyty liczebności, wiosenny, z maksimum w aktywności w maju, i nieco niższy jesienny we wrześniu. Wzrostowi aktywności kleszczy sprzyja wysoka temperatura i wilgotność powietrza.
Występowanie
Kleszcz pospolity zasiedla gównie lasy liściaste i mieszane, najczęściej przy ścieżkach leśnych, drogach do wodopoju na obrzeżu lasu – na granicy z łąkami, pastwiskami i polami uprawnymi, a także wodami oraz na podmokłych obszarach porośniętych krzewami i trawami. Miejscem jego bytowania coraz częściej są laski miejskie, parki, skwery, ogrody działkowe i ogródki przydomowe, tereny rekreacyjne wokół zbiorników wodnych, gdzie istnieje duże ryzyko jego ataku na ludzi.
Kleszcz tajgowy występuje tyko w puszczy białowieskiej i w okolicy Kluczborka. Najczęściej przyczepia się na górnej połowie ciała, przede wszystkim na głowie, szczególnie u dzieci.
Kleszcz gryzoni nie atakuje człowieka ale przenosi choroby, występuje głownie na obszarach podgórskich i górskich. Preferuje średnio wilgotne siedliska, w cienistych, mieszanych lub liściastych lasach.
Kleszcz łąkowy rzadko atakuje ludzi ale przenosi babeszjozę u zwierząt. Występuje na zakrzewionych pastwiskach, podmokłych łąkach, zadrzewionych lub zakrzewionych dolinach rzek, na torfowiskach, w bagnistych lasach mieszanych.
Zwalczanie kleszczy
W walce chemicznej z kleszczami właściwymi wykorzystuje się szeroka gamę preparatów roztoczobójczych. Prowadzenie zabiegów chemicznych jest utrudnione ze względu na nierównomierne (mozaikowe) rozmieszczenie kleszczy, znaczną rozległości ich występowania i szkodliwość stosowanych preparatów dla środowiska. Środki te nie powinny być stosowane na roślinności w środowisku naturalnym, natomiast można dopuścić takie zabiegi w zakleszczonych ogrodach działkowych, prywatnych posesjach, czy ogródkach przydomowych. W celu ochrony zwierząt gospodarskich stosuje się preparaty roztoczobójcze w formie aerozolu lub kąpieli w środkach chemicznych.
Skuteczne są też preparaty odstraszające kleszcze i owady zawierające N,N-dietylo-m-tuloamidem (DEET). Należy nimi spryskiwać odkryte partie ciała oraz odzież. Jest dostępny w naszym kraju w rożnych stężeniach, w zakresie od 7% do 34%, najczęściej w postaci aerozolu. W zależności od stężenia jego czas działania wynosi 2-12 godzin dlatego podczas wielogodzinnego przebywania na terenach leśnych może być konieczna dodatkowa aplikacja preparatu po 3-4 godzinach.
Ogólna profilaktyka odkleszczowa
- Nosić odpowiednia odzież (wysokie buty, spodnie trekkingowe, zaciągnięte nogawki oraz rękawy, jasna odzież)
- Po wizycie w lesie dokładnie obejrzeć całe ciało
- Stosować środki odstraszające kleszcze
- Możliwie jak najszybciej usunąć kleszcza ze skóry
- Unikać spożywania surowego mleka; gotować (niepasteryzowane) mleko pochodzące od krów, kóz i owiec (profilaktyka kzm)
- Ograniczać czas pobytu w rejonach występowania zakażonych kleszczy lub go całkowicie unikać
- Szczepić się przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu (kmz)
Zapraszamy do naszego sklepu stacjonarnego oraz na naszą stronę z preparatami do zwalczania kleszczy:
