Gryzonie od wielu lat wyrządzają znaczące straty ekonomiczne na polach uprawnych (obniżka plonów, głownie roślin okopowych, zbóż i rzepaku) także powodują dotkliwe straty w sadownictwie, szczególnie w okresie zimowym. Zwiększenie liczebności w dużej mierze zależy od przebiegu warunków klimatycznych i glebowych. U gryzoni obserwuje się wyraźną sezonowość pojawiania, uwarunkowana zasobami pożywienia. Wśród ssaków gryzonie cechuje największa płodność. Rozmnażają się głownie w okresie wegetacyjnym, a w warunkach sprzyjających nawet jesienią i zimą. Wiele gatunków gryzoni tworzy kolonie, które sprzyjają większemu rozrodowi. Latem karczownik, nornice, norniki i mysz polna występują i żeruje głównie na polach uprawnych. Gryzonie mogą przenosić około 200 chorób zakaźnych dla człowieka takich jak: dur brzuszny, żółtaczka zakaźna, włośnica, tularemia.
Gatunki i biologia gryzoni
W Polsce występują następujące gatunki gryzoni:
-
nornikowate: nornik polny, nornik bury, nornik północny, nornica ruda, karczownik ziemnowodny i jego podgatunki
-
myszowate: mysz zaroślowa, mysz polna, darniówka pospolita, mysz domowa
Gryzonie nornikowate i myszowate należą do ssaków roślinożernych. Szkodliwość ich polega na podgryzaniu korzeni, bulw i cebulek kwiatowych. Duże szkody wyrządzają również gryzonie myszowate w przechowalniach, uszkadzając warzywa i owoce.
Nornik polny latem żeruje głównie na polach uprawnych. Największe szkody wyrządza w uprawach sadowniczych warzywnych, ogródkach przydomowych i na roślinach ozdobnych. Zamieszkuje suche pola i łąki, osiedla się na plantacjach roślin wieloletnich (trawy, kończyny, lucerna), skąd przenosi się na zasiewy zbóż i rzepaku oraz na uprawy roślin okopowych (ziemniaki, buraki).Żywi się ziarnem, korzeniami i bulwami warzyw, cebulami roślin ozdobnych. Nornik polny ma ubarwienie żółtobrunatne lub żółtoszare a boki i brzuch jasno szare, ma długość 9-11cm, ogon do 3,5cm. Norniki są bardzo płodne, żyją w koloniach, w płytkich podziemnych norach.
Karczownik ziemnowodny
W Polsce występują trzy podgatunki karczownika: karczownik nizinny który zawsze związany jest z wodą. Największe szkody wyrządza w sadach zlokalizowanych w pobliżu zbiorników wodnych. Posiada barwę szarobrunatna lub ciemnobrunatna a czasem czarną a brzuch szary. Ma długość 15-21 cm, a ogon 6-13 cm. Karczownik sudecki i karczownik karpacki są nieco mniejsze i jaśniejsze.
Karczownik ziemnowodny jest bardzo groźny w sadach, gdzie niszczy korzenie, obcinając je pod ziemią. Karczownik, w odróżnieniu od innych gryzoni, nie uszkadza części nadziemnej roślin. Buduje nory pod ziemią na głębokości około 20-40 cm w glebie wilgotnej i zwięzłej. Karczownik rozmnaża się od marca do końca września. Największa aktywność wykazuje w maju i czerwcu. Karczowniki latem żywią się głowinie korzeniami warzyw, bulwami ziemniaków, korzeniami kończyny, słonecznika, winorośli, truskawki, róż oraz cebulkami roślin ozdobnych.
Nornik bury występuje w całym kraju, najliczniej na północnych Polski, w górach i na terenach wilgotnych. gniazda umieszcza w kępach krzewów i traw. Jest podobny do nornika polnego, lecz jest nieco większy (długość głowy i tułowia 9-13cm, ogon do 4cm). Grzbiet ma szaro-brązowy, brzuch srebrzysto biały spod ogona biały. Największe szkody wyrządza w szkółkach leśnych i młodnikach leśnych. Jeśli trafi na korzenie drzewa, to wygryza je na długość 5-10 cm pozostawiając tylko cienki pasek kory. Nornik bury nie okorowuje korzeni.
Nornik północny występuje w północnej i środkowej części kraju, głównie na polach uprawnych i lasach oraz na terenach z bujną roślinnością i podmokłych. Jest większy od nornika polnego i nieco ciemniejszy. Długość 9-13 cm, a ogon 3-5 cm. Gniazda buduje po ziemią w kępach traw, na powierzchni usypuje małe kopczyki, żywi się liśćmi i korzeniami. Jest szkodnikiem głownie roślin rolniczych.
Nornica ruda zamieszkuje lasy, parki, ogrodu, cmentarze. Grzbiet jest koloru szaro-rudego lub czerwono-rudego, a brzuch biały. Długość wynosi 11 cm, ogon do 5 cm. Nory buduje tuż pod ściółka, umieszczając gniazda głębiej w glebie lub pod korzeniami czy kamieniami. Żeruje głównie w nocy, bardzo dobrze wspina się po gałęziach i dobrze skacze. Żywi się częściami zielonymi, jagodami, nasionami, grzybami oraz pędami młodych drzew. W sadach zjada owoce, ogryza korę z cienkich pędów.
Mysz polna występuje najczęściej na glebach wilgotnych i żyznych. Zamieszkuje ogrody warzywne, sady, łąki, pola rolne i zarośla. Na zimę przenosi się do stogów, stodół lub zabudowań gospodarczych. Grzbiet jest koloru szarego z ciemna pręga a brzuch biały. Długość 10-12 cm, a ogon 7-9 cm. Wiosną żywi się zbożem, trawą, a latem – owocami, korzeniami, warzyw, cebulami roślin ozdobnych i nasionami; jesieni i zimą – ziarnem zbóż, korą drzew, a w przechowalniach korzeniami i bulwami ziemniaków. Mysz może przejść przez szparę 8mm.
Darniówka pospolita występuje głownie w Wielkopolsce, na śląsku, Podkarpaciu, Lubelszczyźnie. Jest wielkości nornika polnego. Sierść ma ciemnoszarą a spod ciała nieco jaśniejszy. Jest aktywna w ciągu całej doby, nie zapada w sen zimowy. Buduje rozlegle nory na terenach wilgotnych. Część korytarzy jest budowana na płasko pod powierzchnia gleby, część w darni.
Mysz zaroślowa zamieszkuje suche lasy, parki, zarośla, sady. Na zimę przechodzi do zabudowań. Jest koloru żółtawobrunatnego, a spód ciała – białawy. Długość wynosi 8-10 cm, a ogon 7-9 cm. Kopie głębokie nory z 2-3 wylotami, długości nory do 1m. Rozmnaża się od kwietnia do października. Żywi się orzechami laskowymi, cebulami kwiatów, wyjada nasiona z owoców, a zima zjada paczki kwiatów, młode pędy, korę drzew.
W następnym artykule zamieścimy metody zwalczania norników, karczownika i myszy polnej.
Preparaty do zwalczania gryzoni:
